Archief: 1219.904.013

Oostendam

Op bovenstaande kaart een afbeelding van de Oostendamse haven. De haven is eigenlijk het stukje Waal, dat buitendijks van de sluis naar de rivier de Noord loopt. De gemeentegrens met H.I. Ambacht loopt in het midden, in de lengte van het haventje.

De Oostendam, die in het jaar 1332 werd gelegd, is meer dan 200 meter lang, en vormt een verbinding tussen de Molendijk en de Veersedijk, die voordien de afzonderlijke bedijkingen waren van de Riederwaard en de Zwijndrechtse waard. Al enkele keren heb ik de naam Dappersdam gehoord en dan bedoelde men toch de Oostendam. Deze gedachte is wel verklaarbaar. In het charter van 17 november 1436 waarin Philips de Goede toestemming gaf aan Floris van Kijfhoek, om de buitenlanden van de waard te bedijken, komt de naam Dappersdam voor. Dat hiermee Heerjansdam wordt bedoeld, ligt meer voor de hand. Toen men tot de conclusie kwam, dat de uitwatering van de Waal bij Heerjansdam niet langer voldoende was, is in 1505 door dijkbestuur en Ingelanden der Waalzijde het besluit genomen, ook een uitwateringsluis te maken bij de Oosten­dam. Deze sluis werd opgetrokken van hout. In 1636 is de houten sluis vervangen door een gemetselde pijp van ca. 16 meter lang en 4.60 meter breed, waardoor de schepen hun vracht konden blijven vervoeren tussen Heerjansdam, Rijsoord en H.I. Ambacht, met havens buiten de sluis.

Ter herinnering aan deze vernieuwing was aan de havenzijde van de sluisborstwering een gebeeldhouwde steen geplaatst. Aan de bovenzijde toonde deze het wapen van de Zwijndrechtse waard, geplaatst in een medaillon, met daaronder de acht wapens van de Hoogheemraden: de Bevere, Teresteyn, Ruysch, Hardenbroek, De Vryes, Van Beveren, De Jonghen Barendregt. Deze namen waren op een lint onder het bijbehorende schild aangebracht. Soms was het een hele bedrijvigheid aan de haven. Een jaarlijks terugkerende drukte, gaf b.v.  de vlasteelt. De wagens reden dan af en aan en in de haven lagen de schepen hoog opgetast met vlas, dat door de boeren uit Rijsoord en H.I.Ambacht tot zelfs in Zeeland en Groningen werd geteeld. In 1946 werd het sluisje definitief gesloten.

De deuren waren versleten, de buis was gescheurd en in die tijd maakte bijna niemand nog gebruik van de sluis. Reparatie was financieel niet verantwoord. Nadat in 1950 toestemming was verkregen, werd voor ongeveer f 60.000, - de sluis samen met de Oostendamse haven vol gestort. Na bijna 4½ eeuw, werd de sluiskolk een pleintje. In de Middeleeuwen liep de Waal langs Gorinchem en Dordrecht, waarna zij noordwaarts, als afscheiding tussen de Zwijndrechtse en Riederwaard doorging.

Verder langs Ridderkerk en Poortugal stroomde zij waar nu Vlaardingen ligt, in de Maas. Het stukje Waal tussen Heerjansdam en Oostendam is het enige, dat is overgebleven. Ik dacht, dat we er daarom ook wel erg zuinig op mochten zijn.

Dit artikeltje van Arie de Haan verscheen eerder op 2 juni 1983 in De Combinatie in de rubriek van de Stichting Oud Ridderkerk